Thói quen ăn nhiều đồ nướng ảnh hưởng tới sức khỏe như thế nào dưới góc nhìn của một Health Coach

Đồ nướng luôn có một ma lực kỳ lạ. Từ những bữa tiệc gia đình ấm cúng cho đến các buổi tụ tập bạn bè náo nhiệt, hương thơm nồng nàn, âm thanh xèo xèo vui tai, và vị đậm đà của thịt nướng luôn khiến con người ta khó lòng cưỡng lại. Tại Việt Nam, BBQ không chỉ là một món ăn mà đã trở thành một phong cách sống – BBQ VIỆT NAM xuất hiện từ những vỉa hè bình dân cho đến những chuỗi buffet sang trọng.

Tuy nhiên, đằng sau sự hấp dẫn đó là những dấu hỏi lớn về mặt sức khỏe mà không phải ai cũng nhận thức đầy đủ. Với vai trò là một Health Coach – người định hướng lối sống lành mạnh dựa trên hiểu biết về cơ thể, thói quen và thực phẩm – tôi thấy rằng việc ăn nhiều đồ nướng thường xuyên đang là một trong những thói quen cần được điều chỉnh sớm, nếu không muốn đánh đổi bằng sức khỏe lâu dài.

Ở góc độ dinh dưỡng, đồ nướng không hoàn toàn xấu. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở cách chúng ta nướng, loại thực phẩm được sử dụng và tần suất lặp đi lặp lại. Trong các buổi BBQ VIỆT NAM điển hình, thức ăn thường được nướng trực tiếp trên than hoặc bếp lửa có nhiệt độ rất cao. Khi đó, một số chất độc hại sẽ hình thành.

Đầu tiên là các amin dị vòng (heterocyclic amines - HCAs) và hydrocarbon thơm đa vòng (polycyclic aromatic hydrocarbons - PAHs). Đây là hai nhóm chất sinh ra khi protein trong thịt chịu tác động nhiệt cao và khi mỡ nhỏ giọt xuống than cháy. Cả hai đều đã được chứng minh có liên quan đến sự phát triển của các loại ung thư như ung thư đại trực tràng, tuyến tụy và dạ dày.

Ngoài ra, một yếu tố khác ít người biết đến là advanced glycation end-products (AGEs) – sản phẩm phụ của phản ứng giữa đường và protein, thường xuất hiện khi nướng cháy thực phẩm. AGEs thúc đẩy quá trình lão hóa, làm tổn thương tế bào, gây viêm mạn tính và gia tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường và thoái hóa tế bào thần kinh.

Một trong những điều quan trọng mà tôi luôn chia sẻ với thân chủ của mình là: cơ thể luôn gửi tín hiệu khi chúng ta “lệch khỏi quỹ đạo”. Việc ăn quá nhiều đồ nướng có thể không khiến bạn đổ bệnh ngay lập tức, nhưng những biểu hiện ban đầu sẽ âm thầm xuất hiện.

Chẳng hạn như cảm giác đầy bụng, chậm tiêu, nóng trong người sau mỗi buổi tiệc BBQ. Về lâu dài, da bắt đầu xỉn màu, nổi mụn không lý do, dễ cáu gắt, uể oải, tăng cân nhanh chóng mặc dù khẩu phần ăn không thay đổi nhiều. Tất cả những dấu hiệu đó đều là phản ứng cảnh báo từ gan, ruột và hệ thống tiêu hóa đang bị quá tải.

BBQ VIỆT NAM thường thiếu sự cân đối: nhiều thịt đỏ, nhiều gia vị công nghiệp, ít rau củ, và đi kèm là bia rượu. Khi những bữa ăn như vậy trở thành thói quen – mỗi cuối tuần, hoặc thậm chí vài lần mỗi tuần – cơ thể dần mất cân bằng chuyển hóa. Mỡ nội tạng tích tụ, nồng độ insulin dao động mạnh, và các hormone viêm tăng cao khiến sức khỏe toàn diện bị đe dọa.

Bạn có biết rằng, hơn 70% hệ miễn dịch của cơ thể nằm trong đường ruột? Vì vậy, bất kỳ tổn thương nào tại đây – kể cả nhỏ – đều gây ảnh hưởng lớn đến khả năng phòng bệnh tự nhiên của chúng ta. Đồ nướng, đặc biệt là các món cháy cạnh, có thể làm rối loạn niêm mạc ruột, kích hoạt viêm nhẹ kéo dài.

Ngoài ra, việc sử dụng các loại sốt ướp chứa nhiều đường tinh luyện, bột ngọt và chất bảo quản trong BBQ VIỆT NAM lại càng làm tăng gánh nặng cho gan – cơ quan giải độc chính của cơ thể. Người ăn nhiều đồ nướng thường xuyên dễ gặp tình trạng gan nhiễm mỡ, men gan tăng, thậm chí là suy giảm chức năng gan khi bước qua tuổi trung niên.

Là một Health Coach, tôi không dạy người ta từ bỏ hoàn toàn những món ăn yêu thích. Điều quan trọng là học cách tiếp cận món ăn một cách tỉnh thức (mindful eating) và biết cách điều chỉnh để giảm thiểu tác động tiêu cực.

BBQ VIỆT NAM hoàn toàn có thể trở nên thân thiện với sức khỏe nếu chúng ta thay đổi cách lựa chọn và chế biến. Thay vì dùng thịt đỏ tẩm nhiều gia vị công nghiệp, hãy thử nướng cá hồi, ức gà, rau củ tươi hoặc đậu phụ ướp nhẹ với thảo mộc thiên nhiên. Dùng bếp điện thay vì than tổ ong. Cắt bỏ phần thịt cháy trước khi ăn. Ăn chậm, nhai kỹ, xen kẽ rau củ và các món chua như kim chi, salad, giúp hỗ trợ tiêu hóa.

Và quan trọng hơn cả, đừng để BBQ trở thành thói quen hằng tuần. Hãy coi đó là một trải nghiệm ẩm thực đặc biệt, chỉ diễn ra khi thật sự có lý do.

Không ít người tìm đến BBQ không chỉ vì hương vị mà còn để giải tỏa căng thẳng. Việc cắn vào miếng thịt nướng nóng hổi, đậm đà có thể tạo cảm giác “phê” tức thời, nhờ dopamine – một chất dẫn truyền thần kinh gây khoái cảm.

Thế nhưng, khi dopamine được kích hoạt liên tục thông qua thói quen ăn uống, não bộ bắt đầu hình thành một dạng “lệ thuộc thực phẩm”. Kết quả là bạn sẽ thấy mình liên tục thèm đồ nướng, khó kiểm soát khẩu phần, dễ rơi vào vòng xoáy “càng ăn càng mệt – càng mệt lại càng muốn ăn”.

Với những thân chủ như vậy, tôi thường khuyến khích họ làm rõ mối liên kết giữa cảm xúc và thức ăn. Khi bạn hiểu rõ vì sao mình ăn, bạn sẽ dần chuyển từ chế độ phản xạ sang chế độ chủ động – một bước tiến quan trọng trong hành trình cải thiện sức khỏe từ gốc rễ.

Không có gì sai khi bạn yêu thích đồ nướng. Sai là khi bạn biến chúng thành một phần lặp đi lặp lại không kiểm soát trong thực đơn của mình. Dưới đây là một vài gợi ý mang tính định hướng – không ép buộc, mà giúp bạn tự đưa ra lựa chọn đúng đắn hơn:

• Hạn chế tần suất: một lần mỗi tháng là hợp lý, nếu bạn thực sự yêu BBQ.
• Chủ động bổ sung rau xanh, nước detox, hoặc enzyme hỗ trợ tiêu hóa trong 24h sau buổi tiệc.
• Nghe cơ thể: nếu thấy đầy bụng, khó chịu, nổi mụn sau khi ăn nướng – hãy nghỉ ngơi, không ép bản thân tiếp tục chuỗi tiệc tùng.

Điều quan trọng nhất là bạn trở thành người làm chủ lựa chọn, thay vì bị cuốn vào làn sóng "ăn gì cũng được, miễn vui". Một Health Coach không mang đến cho bạn thực đơn thần kỳ, mà mang lại nhận thức để bạn sống tỉnh táo hơn mỗi ngày.

BBQ VIỆT NAM là một nét đẹp trong văn hóa ẩm thực – khi được tận hưởng một cách ý thức, tiết chế và cân bằng. Nhưng nếu trở thành thói quen lặp đi lặp lại trong sự vô thức, món ngon này hoàn toàn có thể trở thành kẻ thù giấu mặt đối với sức khỏe.

Hãy nhớ: sức khỏe không đến từ việc kiêng khem cực đoan, mà đến từ sự tỉnh táo trong từng lựa chọn hằng ngày. Khi bạn học cách quan sát cơ thể, điều chỉnh tâm lý và ăn uống có chủ đích, bạn sẽ thấy rằng không cần phải từ bỏ BBQ – chỉ cần thưởng thức nó theo một cách khác.